Aktör Analizi
Mevzuata göre yerel düzey olarak ifade edilen 81 il seviyesinde afet ve acil durum yönetiminden sorumlu kurum, “İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü”dür. 2009 yılında yürürlüğe giren kanuna göre Afet ve Acil Durum Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak İl Özel İdarelerinin yetkisi altında yapılandırılan bu birimler, kısa sürede kurulmuş ve genellikle kapatılan farklı birimlerden aktarılan personel ile yapılandırılmaktadır. Bu müdürlüklerin yeterli tecrübeye ve deneyimli personele sahip olması, veri-bilginin yönetiminde yeterli yazılım ve donanım yapısına sahip olup olmadığı bilinmemektedir.
Bu kapsamda aktörleri değerlendirmek için Bilgi Altyapısı yaklaşımına göre belirlenen bileşenler temel alınarak anket hazırlanmıştır. Üretilen anket, afet yönetiminde araştırma faaliyetlerini yürüten akademisyenlerin desteğiyle son haline getirilmiştir. Bu kapsamda Sosyo-teknolojik yaklaşımla “Gökkuşağı Metaforu”na gore hazırlanan Alan Çalışması; Altyapı (Carriage), Donanım (Devices), Yazılım (Software), Veri-Bilgi (Content), Erişim Sağlama (Service/Access), İnsan Kaynakları (Literacy) ve Yönetişim (Governance) olmak üzere 7 konu başlığında tanımlanan 39 soru ve 2 tablodan oluşmaktadır.
İTÜ veritabanında yapılandırılmış anket geliştirme uygulama programı kullanılarak “Afet ve Acil Durum Yönetiminde Görev Alan Kurum ve Kuruluşlarda Coğrafi Veri Yönetimi Mevcut Durumunun İrdelenmesi” başlıklı web anket arayüzü geliştirilmiştir. Alan çalışmasının teknik olarak uygulanmasında; e-posta ile gönderilerek anket doldurması sağlanmakta, paylaşım web arayüzü üzerinden İlgili tüm kullanıcılara serbest açılarak anket doldurması sağlanmaktadır.
Alan Çalışmasının hedef kitlesi;
– İl düzeyinde tanımlanan 81 İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’dür.
– Afet-acil durum ilişkili aktörler, mevzuata göre irdelendiğinde kamu kurumları ve kuruluşların oluşturduğu 306 aktördür. Bu kapsamda İstanbul hedef uygulama alanı seçilerek doğrudan veya dolaylı olarak afet-acil durum ile ilgili olduğu belirlenen 106 aktöre alan çalışması gönderilecek ve cevap alınanlar değerlendirmeye katılacaktır.
Alan Çalışmasının afet-acil durum sektöründe çalışan aktörlere uygulanması çalışmaları devam etmektedir. İlgili aktörlerle temaslar devam etmektedir. Bu dönemde alan çalışmalarının tamamlanıp değerlendirilmesi öngörülmekteydi. Ancak birçok aktörden henüz cevap gelmediği için çalışma sonuçlandırılamamıştır. Bu dönem itibariyle elimize ulaşan 38 Alan Çalışması sonucu irdelendiğinde, afet-acil durum sektöründeki mevcut durum aşağıdaki gibi özetlenebilir;
– 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı görevleri hakkında kanun kapsamında ait mevzuat oluşturulması çalışmaları devam etmektedir. Ancak afet-acil durum aktivitelerinin yönetilmesinde görev-sorumluluklar tanımlanamamış ve koordinasyon henüz sağlanamamıştır.
– Kurum içi ve kurumlar arası veri akışına ve CBS teknolojisinin kullanımına yönelik mevzuat açısından ve protokollerle öngörü mevcut değildir.
– İl düzeyindeki afet ve acil durum müdürlüklerinin yapılanması, genellikle farklı birimlerden gelen personele göre yapılanmıştır. Doğrudan afet ve acil durum yönetimine yönelik ihtiyaçlara göre düzenleme olmamıştır. Bu yüzden büyükşehirler dışındaki birimlerde CBS teknolojisini uygulamalarında kullanabilecek yeterli personel altyapısı mevcut değildir.
– Birçok aktörün bilgi paylaşım amaçlı web sitesi ve afet-acil durum yönetimine yönelik bilgilendirme çalışmaları mevcuttur. Araştırma amaçlı ve ulusal düzeyde afet bilgi sistemi çalışmaları geliştirilmiştir. Ancak belirli envanter ve kayıt amaçlı çalışmalar dışında bütünleşik afet yönetimini destekleyen bilgi sistemleri mevcut değildir.
– Belediyelerin harita müdürlükleri başta olmak üzere, genellikle kurumlar coğrafi verisini kendi ihtiyaçları doğrultusunda üretmektedir. Türkiye Afet Bilgi Sistemi (TABİS) geliştirilmiş olmasına rağmen, büyük ölçekli veriler genellikle Büyük Ölçekli Harita ve Harita Bilgileri Üretim Yönetmeliği’ne (BÖHHBÜY) göre üretilmektedir. İl afet ve Acil Durum Müdülükleri’nin bu standartta ürettikleri verileri, afet ve acil durum yönetiminde kullanması olanaksızdır. Kurumlardaki CBS projeleri, genellikle lgili yazılım firmasının yapısına göre veya birimin kendi beklentilerine göre geliştirilmektedir. Afet yönetimine yönelik kabul edilmiş ortak bir veri standardı ve içeriği mevcut değildir.
– Donanım ve yazılım altyapısı çeşitlilik göstermektedir. Hemen her kurum başta kişisel bilgisayarlar olmak üzere ilgili çalışanlarına yönelik yeterli kapasitede donanım altyapısına sahiptir. Birçok birim CBS yazılımına sahip olmasına rağmen, elektronik illetişim ağlarında etkin veri yönetimi ve paylaşımına yönelik sunucu yapılanması yeterli düzeyde değildir.
Plot uygulamada aktörlere ait değerlendirmeler, SWOT analizi ve BOSTOn matrisleri ile yapılmaktadır. İstanbul B.B.’ne ait Boston Matrisi analiz sonuçları aşağıdaki gibidir;
